نکاتی برای حفظ سلامت دهان و دندان
دلایل زیادی برای مراقبت از سلامت دهان و دندان وجود دارد. حفظ زیبایی دندان‌ها و لبخند، جویدن غذاها و عدم محدودیت در مصرف غذاهای متنوع، پیشگیری از دندان درد و ناراحتی و اجتناب از ترمیم دندان و درمان‌های دیگر دندانپزشکی از مزایای رعایت سلامت دهان و دندان است. اما مهم‌تر از همه این که تحقیقات جدید نشان می‌دهد بیماری لثه و توجه نکردن به سلامت دهان و دندان می‌تواند به بیماری سایر بخش‌های بدن از جمله قلب منجر شود.
خوشبختانه روش‌های ساده‌ای برای حفظ سلامت دهان و دندان از کودکی تا سال‌خوردگی وجود دارد.
اقدامات لازم برای حفظ سلامت دهان و دندان خانواده
1– عادات بهداشتی را از کودکی شروع کنید
علیرغم توصیه های اکید به جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان، درصد زیادی از کودکان حتی پیش از ورود به مدرسه دچار پوسیدگی دندان می‌شوند. در آمریکا نیمی از کودکان 12 تا 15 سال دچار پوسیدگی دندان هستند. توصیه می‌شود مراقبت‌های دندانی برای حفظ سلامت دهان و دندان به محض بیرون زدن اولین دندان کودک (شش‌ماهگی) آغاز شود. در ابتدا دندانهای کودک را با دستمال تمیز و مرطوب یا مسواک بسیار نرم تمیز کنید. از حدود دو سالگی بگذارید کودک مسواک زدن را تمرین نماید اما در این سن خودتان بر مسواک زدن او باید نظارت داشته باشید.
2– شیارهای دندانهای آسیاب را بپوشانید
سطح دندانهای دائمی عقبی که از حدود شش سالگی شروع به بیرون زدن می‌کنند، شیارهای زیادی دارند. برای پیشگیری از پوسیدگی در این فرورفتگی ها و شیارهای دندانهای آسیاب، توصیه می‌شود از پوشش محافظی (شیار پوش) برای پوشانیدن و صاف کردن سطح جونده این دندان‌ها استفاده کنید. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا، شیار پوش می‌تواند احتمال پوسیدگی دندان را تا حد زیادی کاهش دهد. با این حال متأسفانه هنوز استفاده از شیار پوش در بسیاری از کشورها چندان رایج نیست.
3– مصرف متعادل فلوراید
یکی از بزرگ‌ترین دستاوردها در زمینه بهداشت دهان و حفظ سلامت دهان و دندان، استفاده از فلوراید بوده است. فلوراید لایه مینای دندان را محکم‌تر و مقاوم‌تر کرده و آن را در مقابل پوسیدگی محافظت می‌نماید. در برخی کشورها آب آشامیدنی حاوی مقداری فلوراید می‌باشد. بسیاری از خمیر دندان‌ها و دهان‌شویه ها حاوی فلوراید هستند. مراقب مصرف بیش از حد فلوراید در کودکان باشید چرا که می‌تواند باعث فلوروز شود.
4– حداقل دوبار در روز مسواک و یک بار نخ دندان استفاده کنید
بیماری لثه و کرم خوردگی دندان تنها مشکل مربوط به بزرگسالان نیست. امروزه بسیاری از نوجوانان و جوانان نیز دچار بیماری لثه می‌شوند. برای پیشگیری از این اتفاق، علاوه بر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به نکات زیر باید توجه کنید:
- مسواک خود را سه یا چهار مرتبه در سال عوض کنید
- افرادی که براکت دارند ( درمان ارتودنسی) باید از مسواک مخصوصی برای تمیز نگه داشتن اطراف براکت استفاده کنند. در این زمینه با دندانپزشک خود صحبت کنید.
- افراد بزرگسال مبتلا به آرتروز یا مشکلات دیگر ممکن است در استفاده از مسواک و نخ دندان مشکل داشته باشند. برای برخی از این افراد ممکن است استفاده از مسواک برقی ( الکتریکی) آسان‌تر و مؤثرتر باشد. برخی نیز ترجیح می‌دهد مسواکشان دستگیره مناسبی باشد تا راحت‌تر بتوانند آن را بگیرند.
5– پس از هر وعده غذایی، دهان خود را بشویید یا آدامس بدون شکر بجوید
علاوه بر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، شست‌وشوی دهان با دهان‌شویه ضد باکتری می‌تواند به پیشگیری از پوسیدگی دندان و مشکلات لثه کمک کند. جویدن آدامس بدون شکر پس از غذا می‌تواند با افزایش جریان بزاق و خنثی سازی اسید موجود در دهان به محافظت از دندان‌ها کمک نماید.
6- محافظ دهان
افرادی که فعالیت‌های ورزشی و بازی‌های برخوردی انجام می‌دهند، صورت و به خصوص دهانشان در معرض ضربه و آسیب دیدگی قرار دارد. هنگام انجام این فعالیت‌ها از محافظ دهان استفاده کنید. به خاطر داشته باشید فعالیت‌هایی مانند اسکیت و اسکوتر نیز می‌تواند منجر به زمین خوردن و آسیب دیدگی شوند. محافظ دهان انواع مختلفی دارد.
7- دخانیات مصرف نکنید
محصولات تنباکو علاوه بر این که باعث تغییر رنگ و لکه در دندان‌ها می‌شوند، خطر بیماری لثه و سرطان دهان را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. در صورتی که هر نوع دخانیات از جمله سیگار و قلیان مصرف می‌کنید حتماً به فکر ترک آن باشید.
8– رژیم غذایی مناسب داشته باشید
رژیم غذایی مناسب و سالم در هر سنی برای حفظ سلامت لثه و دندان‌ها ضروری است. یک رژیم غذایی متعادل و سالم باید شامل تمام گروه‌های غذایی از جمله غلات، آجیل و مغزهای گیاهی، میوه و سبزیجات و محصولات لبنی باشد تا تمام مواد مغذی لازم برای بدن تأمین شود. برخی محققان معتقدند اسیدهای چرب امگا سه که در ماهی‌های چرب به وفور یافت می‌شود، می‌تواند التهاب را کاهش داده و در نتیجه خطر بیماری لثه را کمتر کند.
9– از مصرف غذاهای شیرین پرهیز کنید
هنگامی که غذاهای حاوی قند زیاد مصرف می‌کنید، باکتری‌های موجود در دهان قندها را به عنوان غذا مصرف کرده و اسید تولید می‌کنند. اسید باعث فرسایش مینا و ایجاد منافذی در دندان می‌شود که زمینه پوسیدگی دندان را فراهم می‌نماید. نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه و آب میوه برای سلامت دندان‌ها مضر هستند چرا که مدت طولانی‌تری آنها را می‌نوشید در نتیجه دندانتان مدت بیشتری در محیط اسیدی می‌ماند. نوشیدنی‌های گازدار وضعیت را بدتر می‌کنند چرا که خود حالت اسیدی داشت و به فرسایش دندان بیشتر دامن می‌زنند.
10– به دندانپزشک مراجعه کنید
بیشتر کارشناسان توصیه می‌کنند هر شش‌ماه یک‌بار به دندانپزشک مراجعه کنید و در صورتی که بیماری لثه داشته‌اید، دفعات مراجعه خود را بیشتر کنید. در معاینات دندانپزشکی، پوسیدگی دندان در مراحل اولیه شناسایی شده و در صورت وجود پلاک در سطح دندان‌ها با جرم‌گیری دندان‌ها تمیز می‌شوند. همچنین در صورتی که درست مسواک نمی‌زنید دندانپزشک متوجه شده و اصول صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به شما یاد می‌دهد.
در معاینات دندانپزشکی منظم موارد زیر شناسایی می‌شود:
- علائم اولیه سرطان دهان: 9 مورد از هر 10 مورد سرطان دهان در صورت شناسایی زود هنگام، قابل درمان است. در صورتی که سرطان دهان زود شناسایی نشود، به بخش‌های دیگر بدن گسترش یافته و درمان آن دشوارتر می‌شود.
- ساییدگی دندان و دندان قروچه: دندان قروچه باعث وارد آمدن فشار بیش از حد به دندان‌ها می‌شود. به مرور زمان ساییدن دندان‌ها به هم، باعث فرسایش سطح جونده دندان و کوتاه‌تر شدن دندان‌ها می‌شود. در اثر ساییدگی، دندان بیشتر در معرض پوسیدگی قرار می‌گیرد. برای محافظت از دندان‌ها در مقابل دندان قروچه می‌توانید از محافظ دهان هنگام خواب استفاده کنید.
- علایم بیماری لثه: بیماری لثه (اعم از ژنژیویت یا پریودنتیت) اولین عامل از دست دادن دندان در بزرگسالان می‌باشد. متأسفانه زمانی افراد متوجه بیماری لثه می‌شوند که علائم هشدار دهنده پریودنتیت که وضعیت پیشرفته بیماری لثه است، پدیدار شده است. در این زمان بازگرداندن آسیب‌های وارد شده ممکن نیست اما باز هم در بسیاری از موارد با درمان به موقع می‌توان جلوی از دست رفتن دندان را گرفت.
- عوارض داروها: افراد سالمند به خصوص افرادی که داروهای متعددی مصرف می‌کنند بیشتر در معرض خشکی دهان قرار دارند. در صورتی که جریان بزاق در دهان کاهش یابد، احتمال پوسیدگی دندان و مشکلات لثه افزایش می‌یابد. 700 داروی مختلف وجود دارد که می‌تواند موجب خشکی دهان شود. هنگام مراجعه به دندانپزشک، داروهایی را که مصرف می‌کنید به اطلاع او برسانید. ممکن است برایتان داروها را تغییر داده و یا توصیه هایی مانند بزاق مصنوعی برای مرطوب نگهداشتن دهان برایتان داشته باشد.
توجه داشته باشید که تقریباً تمام موارد پوسیدگی دندان و بیماری لثه با رعایت بهداشت قابل پیشگیری هستند. تنها کافی است هر روز چند دقیقه را به مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به روش صحیح اختصاص دهید.