پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان نوعی آسیب دندانی است و زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌های موجود در دهان، دائماً اسید تولید کرده و باعث فرسایش دندان و آلودگی آن شده اند. بر اثر این اتفاق سوراخی در دندان ایجاد می‌شود که به عنوان کرم خوردگی می‌شناسیم. اگر کرم خوردگی دندان درمان نشود، باعث ایجاد درد، عفونت و در نهایت از دست دادن دندان می‌شود.
ساختار دندان
دندان از سه لایه اصلی تشکیل شده است:
- بیرونی ترین لایه دندان که سخت‌ترین ماده در بدن انسان است، مینا نام دارد.
- لایه میانی عاج نام دارد.
- بخش داخلی دندان که حاوی عصب‌ها و رگهای خونی است، پالپ نام دارد.
هرچه تعداد لایه‌های بیشتری آسیب ببینند، پوسیدگی دندان شدیدتر و عمیق‌تر است.
چه عواملی باعث پوسیدگی دندان می‌شوند؟
باکتری‌ها و ذرات غذا می‌توانند باعث پوسیدگی دندان شود. اندکی پس از خوردن، بر روی سطح دندان‌ها و لثه مواد چسبنده ای به نام پلاک تشکیل می‌شود. پلاک شفاف است و نمی‌توانید آن را ببینید. پلاک حاوی باکتری‌هایی است که از قندهای موجود در چیزهایی که میخوریم، تغذیه می‌کنند.
هنگامی که باکتری‌ها از قند موجود در دهان ما تغذیه می‌کنند، اسید تولید می‌شود. اسید به دندان‌ها حمله کرده و باعث از بین رفتن مینا می‌شود. این اتفاق تا 20 دقیقه پس از صرف غذا، طول می‌کشد. به مرور زمان این اسیدها مینای دندان را از بین می‌برد و باعث پوسیدگی دندان می‌شوند.
عواملی که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند، عبارتند از:
- در صورتی که مرتب دندان‌هایتان را مسواک نزنید یا نخ دندان نکشید، یا در صورتی که مراجعات منظم برای چکاپ دندانپزشکی نداشته باشید.
- در صورتی که غذاهای مملو از قند و کربوهیدرات مصرف می‌کنید چرا که غذای مورد نیاز باکتری‌ها را فراهم می‌کنید.
- در صورتی که فلوراید کافی دریافت نمی‌کنید. فلوراید به پیشگیری از پوسیدگی دندان و افزایش مقاومت دندان در مقابل اسید کمک میکند.
- در صورتی که دهانتان خشک است. نقش بزاق حذف قند و ذرات غذایی باقی مانده در دهان است بنابراین به محافظت از دندان‌ها در مقابل پوسیدگی کمک میکند. در صورتی که دچار خشکی دهان باشید، سریعتر دچار پوسیدگی دندان می‌شوید.
- ابتلا به دیابت
- مصرف دخانیات. مصرف دخانیات از جمله سیگار بدون دود و قلیان و همچنین قرار گیری در معرض دود سیگار دیگران احتمال پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.
کودکانی که دندان‌هایشان هنوز در حال رشد است، بیشتر از بزرگسالان مستعد پوسیدگی دندان هستند. علت این است که مواد معدنی هنوز در دندان‌های جدید کامل مستقر شدند و به راحتی تحت تأثیر اسید قرار گرفته و از دندان جدا می‌شوند.
حتی شیرخواران هم در خطر پوسیدگی دندان قرار دارند. نوزادانی که با شیشه شیر می‌خوابند، دندان‌هایشان دائماً در معرض تماس با قند موجود در شیر قرار می‌گیرد. باکتری‌های عامل پوسیدگی دندان از بدو تولد در دهان وجود ندارند بلکه باکتری‌ها از بزرگسالان دیگری که قاشق، چنگال یا ظروف دیگری را با کودک سهیم می‌شوند به کودک انتقال پیدا می‌کنند.
علائم پوسیدگی دندان
در واقع پوسیدگی دندان هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند تا زمانی که دندان سوراخ شده یا دچار عفونت می‌شود. در این شرایط ممکن است علایم زیر را تجربه کنید:
- دندان درد، که متداول‌ترین علامت پوسیدگی دندان است.
- تورم لثه در مجاورت دندانی که درد میکند، می‌تواند نشانگر پوسیدگی شدید یا آبسه دندان باشد.
- بوی بد دهان یا احساس طعم بد یا تلخ در دهان
- ایجاد لکه های سفید، خاکستری، قهوه ای یا سیاه بر روی دندان‌ها
اگر دچار دندان درد شده‌اید، به دندانپزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات ممکن است درد برای مدتی از بین برود اما پوسیدگی همچنان رو به گسترش است. اگر دندان پوسیده را درمان نکنید، وضعیت درمان بدتر شده و ممکن است کار از کار بگذرد و دندان بمیرد. در این صورت باید دندان را بکشید.
آزمایش‌ها و تشخیص پوسیدگی دندان
برای تشخیص پوسیدگی دندان، دندانپزشک اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
- درباره سابقه مشکلات پزشکی و دندانپزشکی از شما سؤال میکند.
- با ابزار مخصوص دندان‌هایتان را بررسی میکند.
- ممکن است عکس پرتوی ایکس از دندان‌ها و دهانتان بگیرد تا به پوسیدگی‌هایی که ممکن است با چشم دیده نشوند، پی ببرد.
درمان پوسیدگی دندان
بهترین گزینه درمانی برای پوسیدگی دندان بستگی به شدت آن دارد.
- در صورتی که زود به پوسیدگی دندان پی ببرید، پیش از این که دندانتان سوراخ شده و دچار کرم خوردگی گردد، می‌توانید با مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید یا فلوراید درمانی فرایند پوسیدگی را متوقف کنید. به همین علت گفته می‌شود به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید.
در صورتی که پوسیدگی از مینای دندان عبور کرده باشد، ممکن است به یک یا چند مورد از درمان‌های زیر نیاز پیدا کنید:
- در صورت کرم خوردگی، ابتدا بخش‌های پوسیده تخلیه شده و سپس باید دندان با مواد پرکننده مخصوصی پر شود تا شکل اولیه خود را باز یابد.
- در صورتی که پوسیدگی شدید و گسترده باشد و دندان خیلی آسیب دیده باشد، از روکش دندان استفاده می‌شود. روکش یک پروتز مصنوعی مشابه تاج دندان است که همانند کلاهی بر روی تاج دندان قرار گرفته و کاملاً آن را احاطه میکند.
- در صورتی که پالپ نیز عفونی شده باشد، باید درمان ریشه انجام شود.
- در عصب‌کشی بخش‌های آلوده و عفونی پالپ خارج شده و سپس فضای خالی با مواد مخصوصی پر می‌شود
- در صورتی که آسیب دندان شدیدتر از حدی باشد که عصب‌کشی بتواند آن را نجات دهد، تنها گزینه کشیدن دندان است. پس از کشیدن دندان، با دندان مصنوعی، ایمپلنت یا بریج باید جای خالی دندان را پر کنید.
اگر دچار ورم و دندان درد شده اید، برای آرام کردن آن در خانه می‌توانید اقدامات ذیل را انجام دهید:
- قطعات یخ را داخل دستمالی بپیچید و آن را به مدت 10 تا 15 دقیقه بر روی گونه قرار دهید. این کار را چند مرتبه در روز تکرار کنید. هرگز یخ را مستقیماً بر روی گونه قرار ندهید. از کمپرس گرم برای آرام کردن دندان درد استفاده نکنید.
- می‌توانید مسکن هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن مصرف کنید.
پیشگیری از پوسیدگی و کرم خوردگی دندان
برای پیشگیری از پوسیدگی و کرم خوردگی و درمان، توصیه‌های زیر را جدی بگیرید.
- از دندان‌های خود خوب مراقبت کنید. دوبار در روز دندان‌هایتان را مسواک بزنید و یک بار نخ دندان بکشید. هستند پیش از خواب باید دندان‌هایتان مسواک زده باشند. برای مسواک زدن از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید.
- سالی یک یا دو بار به دندانپزشک مراجعه کنید تا پیش از جدی شدن مشکل، به وجود آن پی ببرید.
- از مصرف غذاهایی که قند زیادی دارند، به خصوص دسر و غذاهای چسبناک مانند تافی و شکلات کشی و کشمش پرهیز کنید. هرچه قندها مدت طولانی‌تری در تماس با دندان‌ها قرار بگیرند، آسیب آنها بیشتر خواهد بود.
- برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در شیرخواران، هنگامی که کودک خواب است نگذارید شیشه شیر، آب‌میوه یا سایر نوشیدنی‌های شیرین در دهان او بماند.
- برای جلوگیری از انتقال باکتری‌های دهان به کودک، هرگز قاشق و چنگال کودک را در دهان خود نگذارید.
- به کودکان خود بیاموزید صبح و شب مسواک بزنند.
- کودکان خود را از قرار گیری در معرض دود دخانیات دور نگه دارید.